Završetkom Prvog svetskog rata, kao glavnog imperijalističkog sukoba početkom XX veka, nastale su krupne društvene, ekonomske i političke promene u celom svetu. Kapitalistički sistem doživeo je duboku krizu. Klasni sukobi su se zaoštrili, dovodeći u pojedinim zemljama, a posebno u carskoj Rusiji, i do revolucionarnog raspleta. Izvršene su velike promene na političkoj karti Evrope, a podstaknuta je i nacionalnooslobodilačka borba naroda u kolonijama. Raspadom habsburškog, nemačkog i osmanskog carstva, prevlast u Evropi zadobile su Francuska i Velika Britanija uspostavljajući versajski sistem međunarodnih odnosa, u kojem se javljaju nove nacionalne države: Poljska, Finska, Litvanija, Letonija, Estonija, Čehoslovačka, Austrija, Mađarska i Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca. Mlada Sovjetska Rusija našla se, po okončanju iscrpljujućeg građanskog rata i strane vojne intervencije u nametnutom kapitalističkom okruženju, izolovana od evropske i svetske politike, s međunarodnim uticajem ograničenim na svetski komunistički pokret.
U većini evropskih zemalja, pored četvorogodišnjih ratnih strahota koje su njihovi narodi preživeli, imperijalistički rat je ostavio za sobom teška materijalna razaranja i ogromne ljudske žrtve, što je dovodilo i do revolta šitokih razmera. Plima revolucionarnih previranja započetih februarskom buržoarsko-demokratskom i oktobarskom socijalističkom revolucijom u Rusiji 1917. godine, širila se Evropom, dok su udružene imperijalističke države bezuspešno pokušavale da vojnom inervencijom uguše rusku revoluciju. Pod uticajem Oktobarske revolucije, u uslovima ratnih pustošenja i raspada čitavih država i armija, zaoštrenih klasnih odnosa i rastućeg nezadovoljstva seljačkih i vojničkih masa, krajem 1918. i u prvoj polovini 1919. godine, radnička klasa na kratko osvaja vlast u delovima Nemačke i u Mađarskoj. Ti događaji otvarali su perspektive evropske i svetske proleterske revolucije, stvarajući veliki izazov kapitalizmu, a ujedno i povod za krupne promene u radničkom pokretu. U međunarodnom radničkom pokretu dovedena su do krajnosti sukobljavanja iz perioda uoči rata i tokom rata. Nastao je potpuni idejni, politički i organizacioni rascep u organizacijama radničke klase i u međunarodnim i u nacionalnim okvirima. Nasuprot reformističkom krilu u međunarodnom radničkom pokretu - koje je nastojalo da obnovi Drugu internacionalu i težilo smirivanju revolucionarnih previranja - početkom marta 1919. godine, na Lenjinovu inicijativu, stvorena je Treća, komunistička internacionala, kao međunarodni štab revolucionarnog proletarijata za rukovođenje očekivanom svetskom revolucijom.
Stvaranjem zajedničke države jugoslovenskih naroda nastupila je nova istorijska situacija za razvoj klasne borbe, a nastale su i krupne promene u radničkom pokretu jugoslovenskih zemalja. Pod uticajem Oktobarske revolucije u Rusiji i dubokih socijalnih previranja u zemlji, radničkih štrajkova i učestalih pobuna agrarne sirotinje neposredno po završetku rata, naročito u severnim i zapadnim krajevima zemlje, ubrzan je proces obnavljanja, jačanja i omasovljavanja sindikalnog i političkog pokreta radničke klase. U obnovljenim socijaldemokratskim strankama i organizacijama pojačavaju se ideološka podvajanja i razmimoilaženja u traganju za odgovorima na pitanja koja su se postavljala pred radničkom klasom u novostvorenoj državi potresanoj klasnim i nacionalnim suprotnostima.
Novi naraštaj, izrastao u revolucionarnom vremenu, oštro se razlikovao od većine obnovljenih i novoformiranih socijaldemokratskih organizacija. Studentski socijalistički klubovi dobijaju komunističko obeležje već 1918. i početkom 1919. godine. Pod uticajem Lenjinovih shvatanja klasne borbe i proleterske partije - na inicijativu pojedinih članova socijaldemokratskih partija i učesnika Oktobarske revolucije koji su se vratili u zemlju - u više mesta Srbije, Vojvodine, Bosne i Hercegovine i Hrvatske formiraju se početkom 1919. godine ilegalne komunističke grupe.
Inicijativu za ujedinjenje radničkog pokreta na platformi revolucionarne klasne borbe dala su januara 1919. godine rukovodstva socijaldemokratskih partija Srbije i Bosne i Hercegovine. Akciji se pridružio Jugoslovenski komunistički revolucionarni savez pelagićevaca. Za ujedinjenje na platformi klasne borbe izjasnili su se leva grupa u Socijaldemokratskoj stranci Hrvatske i Slavonije, čiji je Akcioni odbor marta 1919. preuzeo rukovodstvo zagrebačke organizacije ove stranke, zatim dalmatinski socijalisti na pokrajinskoj konferenciji krajem marta, socijaldemokratske organizacije u Slovenačkom primorju pod italijanskom okupacijom početkom aprila, do tada formirane ili obnovljene socijaldemokratske organizacije u Crnoj Gori i Makedoniji, Socijaldemokratske organizacije Banata, Bačke i Baranje na kongresu u Subotici 24. marta i socijaldemokrati iz redova Srba i Bunjevaca na kongresu Srpsko-bunjevačkog agitacionog odbora 13. aprila u Novom Sadu. Za stvaranje jedinstvene revolucionarne radničke partije izjasnile su se i grupe jugoslovenske socijalističke omladine u Francuskoj.
Kongres ujedinjenja održan je u Beogradu od 20. do 23. aprila 1919. godine. Na kongresu su učestvovala 432 delegata koji su zastupali oko 130.000 organizovanih pripadnika radničkog pokreta jugoslovenskih zemalja.
Kongres je protekao u znaku oprečnih stavova, polemika i rasprave o koncepcijama revolucionarnih i reformskih struja. Usvojena je Podloga ujedinjenja, u koju je uključen opšti deo programa Srpske socijaldemokratske partije, preuzet iz Erfurtskog programa nemačke socijaldemokratije. Ocenjeno je da je kapitalistički sistem ušao u završnu fazu, da klasna borba proletarijata i buržoazije vodi velikim socijalnim revolucijama i da se stvaraju uslovi za skoro uspostavljanje komunističke privrede. U Podlozi se isticalo da se rušenje kapitalizma i uspostavljanje komunističkog društva može ostvariti jedino putem osvajanja političke vlasti od strane proletarijata, razaranja starih organa vlasti i vaspostavljanja isključive vlasti radničke klase. Politička strategija nove partije - koja je dobila naziv Socijalistička radnička partija Jugoslavije (komunista), da bi na drugom kongresu, juna 1920. godine u Vukovaru, ime promenila u Komunistička partija Jugoslavije - zasnivala se na opredeljenju za klasnu borbu i jugoslovensku socijalističku revoluciju, u kojoj bi prirodni klasni saveznici radničke klase bili seljaci bezemljaši i seoska sirotinja. Ukazivalo se na klasnu suštinu reakcionarne politike u zemlji i pozivalo na borbu protiv vlade i buržoazije. Podvrgnut je kritici način i oblik izvršenog državnog ujedinjenja i njegovi nosioci, kao i mesto i uloga jugoslovenskih buržoazija u balkanskoj, evropskoj i svetskoj kontrarevoluciji. U Podlozi je konstatovano da Druga internacionala nije dorasla zahtevima istorijske situacije. Odlučeno je da novoosnovana Partija pristupi Komunističkoj internacionali.
No comments:
Post a Comment